2. OPIS ZAWODU

2.1. Synteza zawodu

Zalecenia dla zespołu eksperckiego:

• Ten zbiór informacji o zawodzie zawiera siedem podzbiorów informacji (sekcje od 2.1 do 2.7), które opisują zawód w kontekście tego, co się robi w środowisku pracy, z jakich maszyn i urządzeń się korzysta, jakie są wymagania dla kandydatów zainteresowanych podjęciem pracy w danym zawodzie oraz jakie są możliwości awansu i perspektywy ich rozwoju zawodowego.
• Należy zapoznać się z przykładami opisów standardów kwalifikacji/kompetencji zawodowych (dotyczy to zawodów grupy „A” i „B” z listy 1000 zawodów), które są dostępne pod adresem: ftp://kwalifikacje.praca.gov.pl oraz opisami zawodów i informacji o zawodach udostępnione na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia pod adresem: http://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy.
• Opisy poszczególnych sekcji muszą być zwięzłe, z użyciem prostych zdań oraz bez powtórzeń. Stosujemy podział na krótkie moduły informacyjne. Tam, gdzie to tylko możliwe, treści powinny być wypunktowane, np. obowiązki, czynności, wytwory pracy, klienci, warunki pracy, wykorzystywane narzędzia, wymagania zdrowotne, zagrożenia etc.
• W tym punkcie, ale także w pozostałych częściach opisu, należy unikać podawania tzw. prawd ogólnych dotyczących np. „konieczności wykonywania zawodu zgodnie z obowiązującym prawem” lub „konieczności przestrzegania zasad moralnych obowiązujących w społeczeństwie”.
• Należy również unikać zapisów, w których odwołujemy się się do regulacji prawnych i podajemy pełną nazwę publikatora. Jeśli taka sytuacja wystąpi, należy podać jedynie tytuł ustawy/rozporządzenia, a publikator zamieszczamy w pkt 6, zgodnie z przyjętym standardem zapisu regulacji prawnych.
• W poszczególnych zbiorach informacji zespół ekspercki wskazuje pojęcia (w tekście dane pojęcie należy podkreślić i przypisać mu kolejny numer w formie indeksu górnego – patrz przykład opisu dla zbioru 2.1. Synteza zawodu), które nie są powszechnie znane (pojęcia branżowe fachowe). Definicje tych pojęć zamieszczamy w oddzielnej tabeli, patrz punkt 7.2.

Zalecenia dla zespołu eksperckiego:

• Opis powinien zawierać uogólnione informacje o zadaniach i kompetencjach zawodowych w syntetycznej, zwartej formie, ale nie ich kopię z pkt 3. Należy unikać długich, rozbudowanych zdań.
• Synteza powinna zawierać kilka zdań, które dają odpowiedź na pytanie: „Co jest misją/ celem głównym wykonywania zawodu w aspekcie gospodarczym i/lub społecznym?”.
• Jeżeli opisywany zawód jest złożony (tzn. obejmuje szerokie spektrum działalności, posiada dużą liczbę zadań zawodowych lub integruje kilka zawodów węższych), to informacja o tym powinna znaleźć się w tym punkcie w formie zapisu w ramce „WAŻNE:” (przykładem takiego zawodu może być trener, mentor, coach).
• Przed sformułowaniem syntezy zawodu warto zapoznać się z przykładami opisów standardów kwalifikacji/kompetencji zawodowych (dotyczy tych, które są dostępne pod adresem: ftp://kwalifikacje.praca.gov.pl oraz opisami zawodów zamieszczone w wyszukiwarce pod adresem: https://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy/bazy-danych/klasyfikacja-zawodow-i-specjalnosci/wyszukiwarka-opisow-zawodow

Przykład opisu dla zawodu Doradca zawodowy 242304:

Doradca zawodowy wspomaga dzieci, młodzież i osoby dorosłe w dokonywaniu trafnych wyborów edukacyjnych i zawodowych oraz wspiera całożyciowy rozwój zawodowy. W swojej działalności wykorzystuje indywidualne i grupowe metody pracy sprzyjające określeniu potencjału osobistego²¹, uwzględniając aktualne i prognozowane potrzeby rynku pracy i edukacji. Upowszechnia informacje dotyczące możliwości edukacyjnych i rynku pracy. Uczestniczy w doborze kandydatów na stanowiska wymagające specjalnych predyspozycji psychofizycznych²³ oraz przy realizacji procesów restrukturyzacji zatrudnienia³⁰.

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania

Zalecenia dla zespołu eksperckiego:

• W opisie należy wyodrębnić dwa podzbiory informacji:
  • Opis pracy.
  • Sposoby wykonywania pracy.
• W opisie tego zbioru informacji należy unikać cytowania nazw zadań zawodowych, które są wylistowane w dalszej części informacji o zawodzie (pkt 3.1) oraz powtórzeń wynikających z syntezy zawodu (pkt 2.1).
• W podzbiorze informacji „Opis pracy” powinny znaleźć się odpowiedzi na pytania: „Jakie podstawowe obowiązki i czynności wykonuje pracownik? Jakie funkcje/role pełni w środowisku pracy? „Jakie rezultaty pracy uzyskuje?”.
• Podzbiór informacji „Sposoby wykonywania pracy” w pkt 2.2 powinien dać odpowiedź na pytanie: „Jakie procesy, metody, procedury i sposoby działania stosuje pracownik przy wykonywaniu swojej pracy?”.

Przykład opisu dla zawodu Doradca zawodowy 242304:

Opis pracy

Doradca zawodowy udziela porad i informacji indywidualnych w formach stacjonarnych i na odległość oraz prowadzi zajęcia grupowe. Dostarcza specjalistycznej pomocy w poznaniu świata zawodów, własnych zainteresowań i predyspozycji, a także w wyborze zawodu, kierunku kształcenia, planowaniu ścieżki edukacyjnej, określeniu obszarów doskonalenia zawodowego lub przekwalifikowania, sposobu potwierdzenia kwalifikacji, podjęciu lub zmianie pracy i aktywnym poruszaniu się po rynku pracy. Wspiera proces uczenia się jednostki przez całe życie oraz adaptację do nieustannie zmieniających się warunków i otoczenia.

Z pomocy doradcy zawodowego korzysta bardzo szeroka grupa odbiorców, w tym: dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, młodzież szkolna, słuchacze i studenci, rodzice i opiekunowie, osoby dorosłe na rynku pracy – bezrobotni, poszukujący pracy, bierni zawodowo i pracujący, a także osoby w wieku poprodukcyjnym i seniorzy. Coraz częściej z pomocy doradcy zawodowego korzystają również osoby różnej narodowości przebywające na terenie Polski.

Doradca zawodowy pomaga także pracodawcom w prowadzeniu rekrutacji (naboru)²⁹ na stanowiska wymagające od kandydatów specjalnych predyspozycji psychofizycznych, wykorzystując m.in. testy zawodoznawcze³⁵ i inne narzędzia oraz metody, a także współpracuje przy realizacji procesów restrukturyzacji zatrudnienia, szczególnie przygotowując osoby tracące pracę do przekwalifikowania się i/lub poszukiwania pracy.

W swoich działaniach doradca zawodowy wykorzystuje nowoczesne narzędzia diagnostyczne¹⁴, metody aktywizujące¹³, technologie informacyjno-komunikacyjne³3 oraz uwzględnia perspektywę międzykulturowości, równości, dostępności, a także inne aspekty mające wpływ na edukację i rynek pracy.

Jednym z wymiernych efektów doradztwa zawodowego zarówno na rzecz młodzieży, jak i osób dorosłych, jest opracowanie indywidualnego planu działania, na który składają się m.in. cele edukacyjne i/lub zawodowe, sposoby ich osiągnięcia oraz czas przeznaczony na realizację planu. W szkołach cykl zajęć z doradztwa zawodowego⁴⁰ powinien być zakończony przygotowaniem przez ucznia, we współpracy z doradcą zawodowym, indywidualnego planu działania, indywidualnego portfolio kariery, czyli teczki ze zgromadzonymi materiałami i innymi efektami pracy ucznia na zajęciach. W przypadku osób dorosłych indywidualny plan działania, zwany IPD, opracowywany jest przez doradcę zawodowego we współpracy z klientem i koncentruje się głównie na celach i działaniach zmierzających do podjęcia pracy. Niekiedy indywidualny plan działania bywa nazywany indywidualnym projektem aktywizacji lub indywidualnym planem aktywizacji.

Sposoby wykonywania pracy

Doradca zawodowy wykonuje pracę w relacji człowiek-człowiek. Jego praca polega na:

• diagnozowaniu potrzeb, planowaniu oraz koordynowaniu realizacji działań w zakresie informacji edukacyjno-zawodowej¹⁰ i doradztwa zawodowego⁸ adresowanych do dzieci i młodzieży, w tym dostarczaniu informacji o możliwościach edukacyjnych i rynku pracy oraz współpracy z nauczycielami, pedagogami, psychologami, pośrednikami pracy²⁰ i innymi specjalistami zatrudnionymi w podmiotach publicznych i niepublicznych w obszarze edukacji i rynku pracy oraz współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym i środowiskiem pracodawców,
• organizowaniu i prowadzeniu zajęć indywidualnych i grupowych dla dzieci i młodzieży, dostosowanych specyfiką do ich wieku i etapu rozwoju, w tym preorientacji zawodowej²⁵, orientacji zawodowej¹⁶ i działań w zakresie doradztwa zawodowego⁹,
• prowadzeniu indywidualnego poradnictwa zawodowego¹⁸, w tym na odległość i zajęć grupowych dla osób dorosłych niezatrudnionych i pracujących, a także ze specjalnymi potrzebami,
• opracowywaniu diagnozy potencjału osobistego, w tym predyspozycji zawodowych²⁴, preferencji, potrzeb, możliwości i barier rozwoju z wykorzystaniem testów i/lub innych narzędzi diagnostycznych,
• analizowaniu dokumentów i wyników specjalistycznych badań lekarskich oraz testów psychologicznych34 i pedagogicznych (jeśli jest psychologiem lub pedagogiem sam je przeprowadza, jeśli nie – korzysta z opinii psychologa lub pedagoga),
• monitorowaniu oraz analizowaniu rynku pracy i edukacji, a także budowaniu zbioru informacji edukacyjnej i zawodowej udostępnianej w czasie spotkań indywidualnych i zajęć grupowych, a także do samodzielnego wykorzystania, dotyczącej m.in. zawodów, możliwości uzyskania kwalifikacji i kompetencji zawodowych, sposobów potwierdzania kwalifikacji (w tym nabytych poza systemem edukacji, np. na kursach, szkoleniach, podczas pracy zawodowej) oraz potrzeb rynku pracy,
• udzielaniu pomocy pracodawcom w sytuacjach związanych z rekrutacją na stanowiska wymagające specjalnych predyspozycji psychofizycznych lub z procesami restrukturyzacji zatrudnienia,
• kontrolowaniu i doskonaleniu jakości własnej pracy oraz prowadzeniu dokumentacji w przypisanym zakresie.

2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy)

Zalecenia dla zespołu eksperckiego:

• W opisie należy wyodrębnić cztery podzbiory informacji (zaleca się wypunktowanie):
  • Warunki pracy.
  • Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy.
  • Organizacja pracy.
  • Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka.
• Każdy z podzbiorów informacji wymaganych w opisie powinien posiadać zdanie wprowadzające i jego rozwinięcie np. w formie wyliczania (jeśli jest to zasadne).
• W opisie powinny znaleźć się odpowiedzi na pytania: Co jest wykorzystywane w pracy (materiały, narzędzia, wyposażenie, maszyny itp.)? Gdzie odbywa się praca (warsztat, plac budowy, biuro, sklep, punkt usługowy itp.)? Jakie występują zagrożenia dla zdrowia oraz choroby zawodowe? Jak zorganizowana jest praca (wykorzystywane technologie ICT, czas pracy, zmianowość, współpraca wewnętrzna i zewnętrzna, odpowiedzialność itp.)?
• W przypadku zagrożeń środowiska pracy zespół ekspercki powinien skorzystać z materiałów źródłowych wskazanych w rozdziale Bibliografia i materiały źródłowe (patrz – podręcznik s. 102, Źródła internetowe).
• Informacje zawarte w tym zbiorze nie mogą być powtórzone w identycznej formie jak w sekcji 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Przykład opisu dla zawodu Doradca zawodowy 242304:

Warunki pracy

Praca doradcy zawodowego ma charakter usługowy. Pełni on funkcje informacyjno-doradczo-szkoleniowe. Spotkania indywidualne w formach stacjonarnych z osobami korzystającymi ze wsparcia doradcy zawodowego prowadzone są w pomieszczeniach biurowych, gabinetach doradcy zawodowego lub specjalnie do tego celu dostosowanych pomieszczeniach szkolnych. Ze względu na specyfikę kontaktu doradca zawodowy – klient wymogiem koniecznym jest zapewnienie warunków gwarantujących poufność oraz możliwość prowadzenia nieskrępowanej i niezakłóconej rozmowy. Kontakty na odległość wymagają wykorzystania zaplecza informatycznego z dostępem do internetu.

Zajęcia grupowe prowadzone są w salach lekcyjnych, szkoleniowych lub w pomieszczeniach audytoryjnych, najczęściej wyposażonych w zestaw komputerowy oraz urządzenia umożliwiające pokaz prezentacji i filmów instruktażowych. Aranżacja i wyposażenie dydaktyczne sali szkoleniowej powinny pozwalać na prowadzenie zajęć metodami aktywizującymi uczestników.

Zakres pracy doradcy zawodowego wyznaczają zadania podmiotu lub projektu, przy realizacji którego jest zatrudniony. W przypadku własnej działalności gospodarczej autonomia doradcy zawodowego jest dość duża i wyznacza ją zakres ustaleń z klientem.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Doradca zawodowy w działalności zawodowej wykorzystuje m.in.:

• komputer wraz z oprogramowaniem, w tym edytor teksu, arkusz kalkulacyjny, kreator prezentacji, bazy danych,
• drukarkę, skaner, ksero i inne urządzenia biurowe (np. bindownicę, laminarkę, gilotynę, niszczarkę),
• narzędzia do komunikacji: telefon, programy do obsługi poczty elektronicznej i internetu, kamerę internetową, mikrofon, słuchawki, komunikatory społecznościowe,
• zasoby internetu, narzędzia i specjalistyczne programy wspomagające świadczenie usług indywidualnych i zajęć grupowych, w tym gry symulacyjne, filmy instruktażowe, testy zawodoznawcze w formie elektronicznej,
• kamerę, aparat fotograficzny, projektor prezentacyjny, tablicę multimedialną i inne urządzenia do prezentowania treści,
• testy zawodoznawcze, teczki o zawodach, informatory, inne materiały merytoryczne i informacyjne w formie drukowanej.

Organizacja pracy

W zależności od miejsca zatrudnienia doradca zawodowy pracuje w stałych godzinach lub zadaniowo. Regularne godziny pracy w dni robocze, w systemie jednozmianowym związane są najczęściej z zatrudnieniem etatowym w podmiotach publicznych lub prywatnych. Dodatkowo w placówkach systemu oświaty realizacja zadań podporządkowana jest zasadom organizacji pracy szkoły i cyklowi kształcenia.

Doradca zawodowy może być również zaangażowany przy realizacji projektów lub innych zamówień. W takich przypadkach organizacja pracy ma charakter zadaniowy i może być wykonywana w godzinach popołudniowych lub w dni wolne od pracy.

Zadania doradcy zawodowego mogą być realizowane stacjonarnie lub mobilnie w zależności od specyfiki funkcjonowania podmiotu. Zadania wykonywane mobilnie wymagają przemieszczania się poza teren miejsca pracy. Najczęściej wymaga to również przewożenia zasobów technicznych i/lub informacyjnych, czemu sprzyja posiadanie prawa jazdy i dysponowanie samochodem.

Zadania na stanowisku doradcy zawodowego wykonywane są samodzielnie, jednak w wielu przypadkach prawidłowe pełnienie funkcji doradcy zawodowego wymaga współpracy z innymi osobami pracującymi w tym samym podmiocie lub z partnerami zewnętrznymi. W placówkach systemu oświaty doradca zawodowy współpracuje z innymi nauczycielami (w szczególności z wychowawcami), pedagogiem, psychologiem, rodzicami oraz specjalistami z otoczenia, w tym z pracownikami poradni psychologiczno-pedagogicznych, publicznych służb zatrudnienia²⁷, biur karier, przedsiębiorstw. Doradca zawodowy zatrudniony w podmiotach takich jak: powiatowe urzędy pracy²², wojewódzkie urzędy pracy³⁹, akademickie biura karier³, jednostki Ochotniczych Hufców Pracy¹⁵, stowarzyszenia czy fundacje współpracuje z innymi specjalistami wewnątrz podmiotu, m.in.: pośrednikiem pracy, specjalistą ds. szkoleń, specjalistą ds. rozwoju zawodowego, psychologiem, pedagogiem, pracownikiem socjalnym. Ważnym obszarem jest współpraca z partnerami z otoczenia społeczno-gospodarczego (pracodawcy i przedsiębiorcy, firmy szkoleniowe i inne podmioty z obszaru edukacji, agencje pracy), a także współpraca międzynarodowa, która służy wymianie doświadczeń oraz adaptowaniu i rozwijaniu nowych form działań.

W hierarchii stanowisk doradca zawodowy w zależności od miejsca pracy może podlegać:

• dyrektorowi szkoły podstawowej lub ponadpodstawowej,
• kierownictwu Akademickiego Biura Karier lub innej jednostki organizacyjnej uczelni wyższej zajmującej się pomocą studentom i absolwentom w zakresie rynku pracy,
• kierownikowi jednostki organizacyjnej Publicznych Służb Zatrudnienia lub Ochotniczych Hufców Pracy,
• kierownikowi (koordynatorowi) projektu,
• właścicielowi lub kierownictwu agencji zatrudnienia.

Osoba zatrudniona na stanowisku doradcy zawodowego często wchodzi w skład zespołu innych specjalistów, do którego należy np.: pośrednik pracy, specjalista ds. szkoleń, coach lub psycholog.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

Doradca zawodowy w trakcie wykonywania zadań zawodowych jest narażony na działanie czynników, mogących powodować wypadki. Należą do nich

• obciążenia fizyczne narządu mowy wynikające z niewłaściwego operowania głosem lub przeciążenia strun głosowych,
• przeciążenie narządu wzroku ze względu na intensywną pracę przy monitorze komputera,
• obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego ze względu na pozostawanie dłuższy czas w wymuszonej pozycji ciała,
• niewłaściwe warunki mikroklimatyczne dotyczące oświetlenia, wilgotności, temperatury i natężenia hałasu,
• wypadki komunikacyjne związane z podróżami służbowymi lub mobilnym charakterem pracy,
• podwyższony poziom stresu powodujący zaburzenia psychiczne m.in. nerwice lub depresje, choroby o podłożu psychosomatycznym⁵, a także zespół wypalenia zawodowego⁴⁴.

2.4. Wymagania psychofizyczne i zdrowotne

Zalecenia dla zespołu eksperckiego:

• Należy wyodrębnić dwa podzbiory informacji (w punktach, a nie w formie opisowej):
  • Wymagania psychofizyczne.
  • Wymagania zdrowotne.
• wymagania fizyczne (np. sprawność układu oddechowego, sprawności sensomotoryczne (np. koordynacja wzrokowo-ruchowa), sprawności i zdolności (np. wyobraźnia przestrzenna, uzdolnienia techniczne), cechy osobowościowe (np. łatwość nawiązywania kontaktów, empatia). W poszczególnych kategoriach wymieniane są te wymagania, które mają kluczowe znaczenie i ułatwią wykonywanie zawodu.
• Należy zwrócić uwagę, jaki w danym zawodzie jest dominujący układ wykonywania pracy? (człowiek–człowiek, człowiek–przyroda, człowiek–technika, człowiek–system znaków, człowiek–dzieło artystyczne). Znajomość dominującego układu wyznacza ogólne ramy pożądanego typu osobowości zawodowej, cechy osobowościowe pracownika w danym zawodzie oraz jego zdolności.
• W opisie staramy się unikać kategorii „umiejętność” (ponieważ są one elementem opisu zadań zawodowych w pkt 3). Słowo „umiejętność” możemy zastąpić np. słowem „zdolność”, „uzdolnienia do/w zakresie...”, „predyspozycje do/w zakresie…”.
• W wymaganiach zdrowotnych informujemy w zwięzłej formie o zalecanym stanie zdrowia w danym zawodzie oraz istotnych przeciwwskazaniach zdrowotnych do jego wykonywania. W zawodach, gdzie pracownik ma bezpośredni kontakt z żywnością wymagane jest aktualne orzeczenie (zaświadczenie wydane przez lekarza medycyny pracy) do celów sanitarno-epidemiologicznych, stwierdzające zdolność do wykonywania pracy.
• W tej części występuje obligatoryjna dla wszystkich zawodów ramka „WAŻNE:”, której treść musi być zgodna z przykładem poniżej.
• Ten zbiór informacji należy skorelować z informacjami zawartymi w sekcjach: 3.4. Kompetencje społeczne; 3.5. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu oraz 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.
• Przykłady opisów wymagań psychologicznych i fizycznych w różnych zawodach można znaleźć w Przewodnikach po Zawodach – Wydanie II umieszczonych na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia: http://psz.praca.gov.pl/-/180719-przewodnik-po-zawodach-wydanie-ii).
• Zespół ekspercki powinien skorzystać z materiałów wskazanych w rozdziale Bibliografia i materiały źródłowe (patrz Podręcznik, s.101) tj.: „Opracowanie narzędzi badawczych do oceny możliwości powrotu do pracy osób po wypadkach przy pracy”. CIOP, ZUS, grudzień 2016 (Załącznik 5 – Kwestionariusz Analizy Stanowiska Pracy – Powrót do Pracy (KASP-PP).
• Zespół ekspercki powinien zwrócić uwagę na format zapisu i interpunkcję, zgodną z przykładem i wymaganiami edytorskimi.

Przykład opisu dla zawodu Doradca zawodowy 242304:

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód doradca zawodowy ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• ogólna wydolność fizyczna,
• sprawność narządu wzroku,
• sprawność narządu słuchu,
• sprawność układu oddechowego,
• sprawność narządów równowagi;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• ostrość wzroku,
• ostrość słuchu,
• zmysł równowagi,
• spostrzegawczość,
• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• rozróżnianie barw,
• zręczność rąk,
• zręczność palców;

w kategorii sprawności i zdolności

• uzdolnienia organizacyjne,
• zdolność nawiązywania kontaktu z ludźmi,
• zdolność koncentracji uwagi,
• podzielność uwagi,
• rozumowanie logiczne,
• wyobraźnia i myślenie twórcze,
• predyspozycje do postępowania z ludźmi,
• zdolność słuchania i wyciągania konstruktywnych wniosków,
• zdolność formułowania i prezentowania opinii,
• łatwość wypowiadania się w mowie i w piśmie;

w kategorii cech osobowościowych

• tolerancyjność,
• komunikatywność,
• gotowość do pracy indywidualnej,
• odpowiedzialność za działania zawodowe,
• odporność emocjonalna,
• wytrwałość i cierpliwość,
• asertywność,
• empatia,
• szacunek dla godności człowieka,
• gotowość do współdziałania,
• samokontrola,
• samodzielność,
• ciekawość poznawcza,
• wysoka kultura osobista,
• elastyczność i otwartość na zmiany,
• wychodzenie z własną inicjatywą,
• gotowość do ustawicznego uczenia się oraz dzielenia się wiedza,
• gotowość do wprowadzania zmian,
• optymizm,
• miła aparycja,
• zainteresowania społeczne.

Wymagania zdrowotne

Ze względu na wydatek energetyczny praca doradcy zawodowego zaliczana jest do prac lekkich. Przeciwwskazaniem do pracy w zawodzie doradca zawodowego są:

• wszelkie dysfunkcje, które mogłyby ograniczyć możliwość swobodnego porozumiewania się, np. schorzenia strun głosowych, słaba ekspresja werbalna i wady wymowy,
• wady i dysfunkcje narządu wzroku znacznego stopnia, które nie mogą być skorygowane szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi,
• dysfunkcje narządu słuchu znacznego stopnia, które nie mogą być skorygowane aparatem słuchowym,
• choroby o podłożu psychicznym uniemożliwiające pracę z ludźmi,
• niepełnosprawność intelektualna.

Większość wymienionych powyżej przeciwwskazań do pracy w zawodzie doradcy zawodowego nie ma charakteru bezwzględnego, a możliwość wykonywania pracy, w indywidualnym przypadku, zależy od decyzji lekarza medycyny pracy oraz przystosowania stanowiska pracy i specyfiki miejsca pracy.

2.5. Wykształcenie, tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne /preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Zalecenia dla zespołu eksperckiego:

• W opisie należy wyodrębnić dwa podzbiory informacji:
  • Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie.
  • Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie (informacja podawana w punktach).
• Informację o wykształceniu wymaganym do podjęcia pracy w zawodzie należy sporządzić zgodnie z definicją podaną w elemencie Słownik.
• Należy pamiętać, że w dostępie do zawodów, które należą do tzw. zawodów regulowanych, przed kandydatami do pracy stawiane są rygorystyczne wymogi, np.
  • odpowiednie wykształcenie (np. studia wyższe w określonym zakresie – kierunku kształcenia/specjalność),
  • obowiązek zdania egzaminu państwowego lub korporacyjnego, wykazanie się doświadczeniem zawodowym (np. odbyciem stażu),
  • wpis do odpowiedniego rejestru najczęściej potwierdzony weryfikacją umiejętności lub nabyciem uprawnień.
• Zespół ekspercki powinien sprawdzić, czy opisywany zawód znajduje się na liście zawodów regulowanych (po adresem: https://www.nauka.gov.pl/informacje-dla-przyjezdzajacych/wykaz-zawodow-regulowanych-w-polsce.html). Jeśli tak, to w opisie należy uwzględnić odpowiednie wymagania formalne.
• Jeśli opisywany zawód nie należy do grupy zawodów regulowanych, wówczas możemy mówić o wykształceniu preferowanym lub najczęściej wymaganym do podjęcia pracy. Można również podać preferowany rodzaj szkoły (np. branżowa szkoła I stopnia – dawniej zasadnicza szkoła zawodowa o kierunku kształcenia np. mechanicznym i analogicznie np. szkoła wyższa I stopnia na kierunku informatyka).
• Opisując tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie, można wykorzystać propozycję następujących sformułowań:
  • „Podjęcie pracy w zawodzie (…) ułatwia posiadanie” (tu nazwy – certyfikaty, dyplomy, świadectwa),
  • „Dodatkowym atutem przy zatrudnieniu w zawodzie (…) może być” (i tu np. odpowiednie uprawnienia).
  • „W zawodzie (…) nie jest wymagane posiadanie tytułów zawodowych, kwalifikacji i szczególnych uprawnień, jednakże podjęcie pracy w tym zawodzie ułatwiają… (np. posiadanie prawa jazdy odpowiedniej kategorii,” udokumentowana znajomość języka obcego itd.).
• Jeśli powołujemy się w opisie na nazwy kwalifikacji wyodrębnione w zawodach pokrewnych, które są zawodami szkolnymi, np. technik ochrony środowiska (przykład poniżej), kody i nazwy kwalifikacji powinny być zgodne z tym, co stosuje w informatorach o egzaminach zawodowych Centralna Komisja Egzaminacyjna, link: https://cke.gov.pl/egzamin-zawodowy/egzamin-zawodowy-formula-2017/informatory/informatory-2
• Ten zbiór informacji należy skorelować ze zbiorem 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w taki sposób, aby nie było powtórzeń.

Przykład opisu dla zawodu Doradca zawodowy 242304:

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Obecnie (2018 r.) do podjęcia pracy w zawodzie doradca zawodowy wymagane jest wykształcenie wyższe I lub II stopnia, przy czym w placówkach systemu oświaty (np. w szkole) posiadanie wyższego wykształcenia łącznie z przygotowaniem pedagogicznym jest wymogiem obligatoryjnym.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Obecnie (2018 r.) minimalne wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku doradca zawodowy w urzędach pracy oraz OHP regulowane są odpowiednimi przepisami prawnymi:

• Rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (dotyczy doradców zawodowych zatrudnionych w urzędach pracy),
• Rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w niektórych państwowych jednostkach budżetowych (dotyczy OHP).

Zgodnie z powyższymi rozporządzeniami od osoby zatrudnionej na stanowisku doradca zawodowy wymagane jest posiadanie:

• dyplomu ukończenia studiów wyższych o odpowiednim kierunku umożliwiającym wykonywanie zadań na stanowisku oraz tytułu zawodowego licencjat lub magister,
• świadectwa pracy potwierdzającego roczne doświadczenie zawodowe w zakresie poradnictwa zawodowego.

Podjęcie pracy na stanowisku nauczyciel-doradca zawodowy ułatwia posiadanie:

• dyplomu ukończenia studiów I lub II stopnia na kierunku doradztwo zawodowe lub pedagogika pracy i posiadanie odpowiednio tytułu licencjata lub magistra,
• świadectwa ukończenia studiów podyplomowych w zakresie doradztwa zawodowego,
• potwierdzonych kwalifikacji do zajmowania stanowiska nauczyciela-doradcy zawodowego (dotyczy doradcy zawodowego zatrudnionego w szkole i prowadzącego zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego).

Dodatkowymi atutami przy zatrudnianiu doradcy zawodowego są m.in.:

• suplement dla absolwentów szkół wyższych – Europass (w języku polskim i angielskim), wydawany na prośbę zainteresowanego przez szkoły wyższe razem z dyplomem ukończenia studiów,
• dyplom ukończenia studiów na kierunku psychologia (umożliwia stosowanie testów psychologicznych),
• certyfikaty i zaświadczenia potwierdzające nabycie uprawnień do stosowania narzędzi i metod dotyczących posługiwania się m.in. testami diagnozującymi predyspozycje zawodowe,
• prawo jazdy kategorii B,
• certyfikat potwierdzający znajomość języka migowego do pracy z osobami niesłyszącymi.

2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, awansu i potwierdzania kompetencji

Zalecenia dla zespołu eksperckiego:

• W opisie punktu należy wyodrębnić dwa podzbiory informacji (w punktach, a nie w formie opisowej):
  • Możliwości rozwoju zawodowego i awansu.
  • Możliwości potwierdzania kompetencji.
• W opisie powinny znaleźć się odpowiedzi na pytania: „Jaka jest ścieżka awansu zawodowego pracownika? Jakie pracownik ma możliwości potwierdzania kompetencji po nabyciu doświadczenia zawodowego?”.
• Jeśli w danym zawodzie nie ma określonej ścieżki awansu zawodowego, należy to w opisie zaznaczyć. Pokazujemy również możliwości awansu lub zajmowania bardziej odpowiedzialnych stanowisk pracy w zawodzie po osiągnięciu odpowiedniego doświadczenia i/lub wykształcenia oraz kwalifikacji nabytych w edukacji formalnej i pozaformalnej.
• Dla zawodu, w którym nie ma możliwości potwierdzania kompetencji, należy zastosować standardowy zapis: „Obecnie (2018 r.) w zawodzie (…) nie ma możliwości potwierdzania kompetencji zawodowych w edukacji formalnej oraz pozaformalnej.” W dalszej części można pisać o potwierdzaniu ukończenia szkoleń, potwierdzaniu kwalifikacji w zawodach szkolnych pokrewnych itp.
• W niektórych zawodach powiązanych z zawodami szkolnictwa zawodowego kompetencje mogą potwierdzać Okręgowe Komisje Egzaminacyjne lub Izby Rzemieślnicze w przypadku zawodów powiązanych z zawodami rzemieślniczymi.
• Przygotowując opis tego zbioru informacji o zawodzie, należy przeprowadzić analizę zasobów informacyjnych:
  • Baza Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl
  • Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl
  • Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego:
    http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170000622/O/D20170622.pdf
  • Wykaz zawodów, w których prowadzi się naukę zawodu młodocianych pracowników u pracodawców rzemieślników:
    https://zrp.pl/wp-content/uploads/2018/03/Zawody-refundacje-2018.pdf

Przykład opisu dla zawodu Doradca zawodowy 242304:

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Pracownik w zawodzie doradca zawodowy ma możliwość:

• rozpocząć pracę od stanowiska stażysty doradcy zawodowego lub pracować pod nadzorem bardziej doświadczonego doradcy, a następnie wraz z nabywaniem doświadczenia zawodowego awansować na samodzielne stanowisko doradcy zawodowego,
• po nabyciu dalszego doświadczenia zawodowego, kompetencji organizacyjnych i w obszarze kierowania ludźmi awansować na stanowisko kierownicze średniego szczebla, np.: kierownik zespołu, wydziału/działu/centrum, a następnie na stanowisko kierownicze wyższego szczebla, np.: zastępca dyrektora, dyrektor instytucji,
• doskonalić swoje umiejętności, uczestnicząc w krajowych i międzynarodowych branżowych szkoleniach, seminariach, konferencjach, wizytach studyjnych³⁸,
• rozszerzać swoje kompetencje zawodowe poprzez kształcenie i potwierdzanie kwalifikacji w zawodach pokrewnych, w tym podejmując studia podyplomowe w obszarach pokrewnych lub komplementarnych m.in. w zakresie coachingu⁶, doradztwa personalnego⁷, zarządzania zasobami ludzkimi (ZZL)⁴², pośrednictwa pracy¹⁹ itp.,
• założyć i prowadzić działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług związanych z doradztwem zawodowym.

Osoby zatrudnione na stanowisku nauczyciela-doradcy zawodowego w placówkach systemu oświaty, w tym w szkołach, awansują zgodnie z zasadami zawartymi w Karcie Nauczyciela. Ścieżka awansu zawodowego nauczyciela obejmuje następujące stopnie: nauczyciel stażysta, nauczyciel kontraktowy, nauczyciel mianowany, nauczyciel dyplomowany. Uzyskanie kolejnego stopnia awansu zawodowego wymaga posiadania odpowiedniego stażu pracy, udokumentowanego dokształcania w postaci certyfikatów i zaświadczeń z kursów i szkoleń oraz pozytywnej oceny z egzaminu, wydanej przez komisję egzaminacyjną. Stopień awansu zawodowego nadawany jest w drodze decyzji administracyjnej.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2018 r.) w zawodzie doradca zawodowy istnieje możliwość potwierdzania kompetencji przez uczelnie wyższe prowadzące studia I i/lub II stopnia oraz studia podyplomowe. Instytucje szkoleniowe potwierdzają uzyskanie licencji uprawniającej do korzystania z określonego narzędzia diagnostycznego lub nabycie kompetencji poszerzających warsztat pracy doradcy zawodowego

2.7. Zawody pokrewne

Zalecenia dla zespołu eksperckiego:

• Umieszczony na liście zawód pokrewny powinien być powiązany branżowo lub rodzajem działalności z opisywanym zawodem.
• W przygotowanym wzorcu tabeli (patrz przykład poniżej) należy wpisać nazwy zawodów pokrewnych (wraz z kodami), wybierając je z Klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170000622/O/D20170622.pdf
• Na liście zawodów pokrewnych należy uwzględnić zawody z tej samej grupy elementarnej (kod czterocyfrowy w KZiS, w której występuje dany zawód – jak w przykładzie poniżej) lub zawody z innych grup elementarnych, jeśli zespół ekspercki uzna to za celowe (np. Rzeźbiarz w drewnie 731705 i Artysta rzeźbiarz 265104). Kolejność zawodów pokrewnych na liście jest ułożona wg numerów kodów zawodów (w układzie rosnącym, od niższego do najwyższego).
• Jeśli zawodem pokrewnym jest zawód szkolnictwa zawodowego to dodajemy, na końcu jego nazwy, indeks górny – duża literą „S”.

Przykład opisu dla zawodu Doradca zawodowy 242304:

Osoba zatrudniona w zawodzie doradca zawodowy może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych: